Frágreiðing frá framløguni hjá Odd kemur niðanfyri ímeðan framløgan hjá Jens Paula kann lesast her!

Síðstu 15-20 árini hevur rákið við sertifiseringum veruliga tikið dik á seg, og ein nýggjur trendur er eisini at handilsketur eru byrjaðar at seta sínar egnu treytir uttanum galdandi standardirnar. Tað fylgir eitt øgiliga stórt arbeiði við at fáa og viðlíkahalda slíkar góðkenningar. Bakkafrost samtaki hevur eina rúgvu av sertifiseringum, harímillum MSC (fyri móttøku av burðardyggari fiskiveiði) og ASC góðkenninga (fyri burðardygga alivinnu), sum samtaki fekk í 2017.

Marine Stewardship Council (MSC) er ein stórur internationalur non-profit felagsskapur hvørs høvuðsendamál er, at tryggja at komandi ættarlið kunna eta føði úr havinum og at høvini í allar ævir skulu verða full av lívið. MSC gongur høgt uppí hesar meginreglur:

• Burðardyggar fiska stovnar
• Minking av umhvørvisligari ávirkan
• Effektiva leiðslu

MSC er ein ógvuliga viðurkendur felagsskapur, 17,4% av øllum “villum fiski” samstarva við MSC, harav 15% av fiski er MSC góðkendur. Felagsskapurin er tilstaðar í meira enn 100 londum og á fleiri enn 18.000 vørumerkjum. Tey duga sera væl at samstarva hjá MSC, tey samstarva m.a. við stóru handilsketurnar, fáast við film, læring og aktivitetir til børn og ung og tey royna alla tíðina at fáa fólk at gerast tilvitaði um fisk og havið. Tað er alt sovorðið sum vit kunna fylgja teimum í og stuðla undir, segði Odd.

MSC skal ikki undirmetast, tí í 2009 vóru tað góð 1000 feløg sum høvdu sertifikati og 10 ár seinni vóru tað yvir 5000 feløg – so tey hava góða og vaksandi undirtøku. 409 fiskiskapir eru góðkend av MSC, men 22 av teimum mistu góðkenningina síðsta ár. Yvirfisking og tað at tað er sera lítið at finna av smáum svartkjafti, er orsøkin til at feløg missa MSC góðkenningina. Síðan ár 2000 hevur sera nógv verið fiska av svartkjafti, og hóast strandalondini siga seg vera samd við ICES tilráðingini, so fiska tey 20-30% omanfyri ICES tilráðingina.

30. desember 2020 misti svartkjaftur MSC góðkenningina, Havsbrún hevði fyrireika seg uppá hetta, tí tey sóu at yvirfiskingin í mun til ICES fór ikki at blíva við at bera til, tí høvdu tey fyrireika seg við stórari goymslu av svartkjaftamjøli og lýsi. Hetta førdi við sær stórar logistiskar avbjóðingar, tí goymslurnar vóru fullar og nýggj framleiðsla skuldi í gongd. Stórar søluavbjóðingar vóru eisini tí Aqua marknaðurin, t.e. alingin, sum hevur verið tann nógv best gjaldandi marknaðurin, bleiv burtur. Tí mugu nýggir marknaðir og kundar finnast fyri ósertifiserað mjøl.
Havsbrún hevur seinastu árini roynt at ávirka føroyskar myndugleikar í arbeiðinum at fáa marknaðaratgongd til t.d. Kina, men kenslan er, at Heilsufrøðiliga Starvsstovan letst ikki um vón og mjøl fær ikki raðfesting. Danmark og Ísland hava atgongd til kinesiska marknaðin og ger tað at tey blíva nógv betri fyri enn vit. Marknaðurin fyri mjøl og lýsi er í tveimum, ein fyri sertifiserað og ein fyri ósertifiserað mjøl. Prísmunurin tá í mars mánaða var eini 3 kr. hægri fyri kg av sertifiseraðum mjøli, áðrenn tað var munurin enn hægri.

Odd segði at tað er eitt sindur løgið hvussu ymiskt marknaðirnir eru raktir av hesum, tí makrelur, sild og svartkjaftur til matna eru ikki ávirkaði av mistum MSC. Møguliga er tað tí at sølan av hesum vørum í stóran mun fer til Russlands og Afrika. Tað kann eisini vera ringt at skilja at laksafóður í ávísum føri hevur strangari ásetingar enn fiskur til beinleiðis mannaføði.

Møguleikarnir, sum Havsbrún tí sær fyri sær nú, eru m.a.:

• At søkja um nýggja sertifisering frá MSC, men tá mugu vísindalig prógv fylgja við sum prógva at svartkjaftastovnurin ikki er hóttur
• At søkja ein FIP (Fisheries improver programme), sum eru áhugabólkar innanfyri stórar handilsketur og fyri tey sum eta og arbeiða fiskin. At tey taka seg saman og royna at gera eina ætlan soleiðis at ein semja kann finnast so at vit bert fara at fiska tað sum ICES sigur
• At fylgja ICES tilmælum – tað er sera ringt at fáa øll strandalondini at semjast um sild, makrel og svartkjaft. Tað er altíð onkur sum ikki semist, og tað merkir so at tað er neyðugt at finna eina nýggja loysn sum er grunda á lívfrøði, gransking og útbreiðslu av fiski – tað er neyðugt við einum nýggjum modellið sum strandalondini kunnu góðtaka
• At halda áfram “sum einki er hent”

So stutta niðurstøðan er tann, at tað er nakað avbjóðandi hjá Havsbrún júst nú, við nógvum ókendum faktorum. Odd vónaði kortini at loysnirnar fara at finnast skjótt, so dagligdagurin kann gerast hampiliga normalur aftur.