Á skránni vóru tríggir fyrilestrar sum allir umrøddu nútíð og framtíð hjá Vónini, KJ Hydraulik og JT Electric, umframt hvat verður gjørt fyri at blíva við at menna hesar fyritøkur.

Vónin, eitt føroyskt virki á altjóða marknaðinum

Hjalmar Petersen, stjóri, var fyrstur at greiða frá virkseminum hjá Vónini. Hann segði, at Vónin hevur síðan byrjanina av hesi øldini haft eina strategi um at verða væl umboða í norður Atlantshavinum, og hevur fyritøkan tí deildir í Føroyum, Grønlandi, Íslandi, Norra, Kanada, Russlandi og Litavia.

Starvsfólkahópurin í samtakinum er millum 350 og 400 fólk, harav áleið 100 arbeiða í Føroyum og er tann starvsfólkahópurin støðugur. Hjalmar segði at til tíðir verður Vónin skírd fyri at flyta arbeiði av landinum, men tað arbeiði sum verður flutt av landinum hevði verið torført at fingið arbeiðsfólk til her heima – t.d. arbeiða 180 fólk á stóra framleiðsluvirkinum í Litavia, og hevði tað verið ómøguligt at fingið so nógvar føroyingar í starv á slíkum virkið í Føroyum.

Hjalmar Petersen. Mynd: Erla W. Johannesen

Kjarnutænasturnar hjá Vónini eru fiskireiðskapur og aliútgerð, fyritøkan framleiðir nótir at fiska við, trol bæði til uppsjóvar- og botntrolsvinnuna og útgerð til alivinnuna sum veksur skjótt bæði innan laks, men eisini við øðrum fiskasløgum. Umframt at selja sína egnu framleiðslu, so hevur Vónin gott samstarv vit aðrar føroyskar veitarar so sum KJ Hydraulik, JT Electric, Oilwind og Kemilux. Í Grønlandi samstarvar Vónin eisini við Polar Seafood og Royal Greenland sum eiga 25% av grønlendska felagnum Qalut Vónin.

Málið og miðið hjá Vónini er at framleiða og selja dygdar vørur, har dentur verður lagdur á at vera besti veitarin á marknaðinum um ikki altíð bíligasti. Umráðandi er fyri Vónina at vera ein álítandi veitari og áhaldandi at menna vøruúrvalið í tøttum samstarvi við kundarnar, umframt at veita eina góða tænastu og vegleiðing.

Síðstu 10 árini eru bæði sølan og úrslitið hjá samtakinum vaksin sera nógv - frá eini sølu á 160 mió. í 2008 til 493 mió. í 2018 og frá at javnviga í 2008 til at hava eitt yvirskot á 44 mió. eftir skatt í 2018. Tað at felagið er á útlendska marknaðinum er ein av høvuðsorsøkunum til stóra vøksturin síðstu árini. Her kann nevnast at Vónin er størsti og besti veitarin av tænastu og nótum til alingina í Norðurnorra og at virkið í Litavia sum er sera framkomið og nútímans er størsta trol- og nótavirki í Vesturheiminum.

Menning er ein øgiliga stórur partur av øllum og líka frá tí at Vónin bleiv stovna hevur filosofiin verið at fyritøkan skal ganga undan tá tað kemur til menning. Ymiskt er hvussu hugskotini verða ment og førd út í lívið, summi verða ment innanhýsis men nógv menning fer eisini fram saman við kundum, veitarum, myndugleikum og øðrum samstarvsfeløgum. 
Hjalmar vísti nøkur dømir uppá hvussu Vónin arbeiðir, t.d. so hava tey telduforrit sum verða brúkt til at sniðgeva trol, og simulator sum vísir hvussu sterkar nótirnar skulu verða, tá tað kemur til streymviðurskifti, aldur og dýpi á ymisku firðunum. Serligar vørur verða eisini mentar í samstarvi við kundarnar, sum dømi uppá hetta vísti Hjalmar ein ”flyara ” sum ger at trolini fáa meiri hædd. Vanliga sita nakrar kúlur á trolunum fyri at halda teimum uppi, men flyarin sum Vónin hevur ment verður settur ímillum hesar kúlurnar, fyri at fáa meiri hædd á har tað er neyðugt. 
Vónin er eisini við til at menna vørur, sum tey ikki sjálvi framleiða, t.d. hava tey verið við til at menna eitt net sum nevnist Fortis. Fortis netið er nógv tynri enn tað vanliga grøna netið, væl sterkari, lættari og hevur tí betri gjøgnumrák. 
Hjalmar legði dent á at tað er umráðandi at hava góðar samstarvsfelagar, og samstarvar Vónin t.d. við eitt felag sum eitur Crosby Trawlex – fyritøkurnar báðar hava í felag ment sheklar, ringar, ketur og eina koblingsskivu til alingina. Vónin er einasta felag sum selur hesar góðskuvørur og roynir nú at fáa tær seldar um allan heimin.

Sum so nógvar aðrar fyritøkur hevur Vónin eisini tikið tey 17 heimsmálini fyri burðardyggari menning til sín, m.a. tí at hetta er nakað sum kundarnir ynskja. Dentur verður serliga lagdur á heimsmál nr. 12 at ”Tryggja burðardygga nýtslu og framleiðslumynstur”, nr. 14 at ”Varðveita høvini, sjógv og sjófeingi á burðardyggan hátt” og nr. 17 at ”Styrkja amboðini at verkseta og stimbra heimsfevnandi partalagið fyri burðardyggari menning”. Fyri at seta hetta í verk er Vónin m.a. saman við øðrum farin at fáa øll gomul trol og net samla inn, soleiðis at tey kunna endurvinnast og sendast av landinum.

Hjalmar segði til seinast, at hann sær bjart uppá framtíðina - Vónin ætlar sær at blíva við at vaksa bæði innan fiskarí og aling, allarhelst mest innan aling tí at alivinnan er í so stórum vøkstri. Vónin hevur longu ein stóran part av føroyska marknaðinum og má tí vaksa á útlendska marknaðinum. Hetta er eingin trupulleiki, tí sum Hjalmar segði, so hava tey á Vónini sæð at tað ber væl til at gera seg galdandi uttanfyri Føroyar. Hann segði eisini at tað eru nógv feløg í Føroyum sum lættliga kunna gera seg galdandi uttanlands – tey skulu bara hava viljan og trúnna uppá at tað ber til - og fáa sær góðar samstarvsfelagar, so fer tað heilt víst at bera til.

Góð uppmøting. Mynd: Erla W. Johannesen

KJ Hydraulik, virksemið og útlit 

Viggo Johannesen, sølustjóri, greiddi frá starvsøkinum hjá KJ og hvussu tey síggja framtíðina hjá fyritøkuni.

KJ Hydraulik verður 41 ár í ár og hevur áleið 125 starvsfólk. KJ bleiv kosið sum Ársins virkið í 2016. Tað gongur væl hjá fyritøkuni, hetta sæðst m.a. við at umsetningurin er meir enn trýfaldaður síðstu 10 árini – í 2009 hevði fyritøkan ein umsetning á uml. 60 mió. kr. og í 2018 uml. 230 mió. kr.

KJ er størsti veitari av fiskaslangum í Norður Atlantshavi og eisini størsti veitari í Føroyum av: tvíkiljum, aliringum, entreprenør maskinum, kranum, trukkum, PE-rørum og generatorum. Ein av kappingarparametrunum hjá KJ er at tey hava eina sera stóra goymslu av eykalutum.

Fyritøkan hevur seks deildir: 

• á Eiði har tey framleiða aliringar
• við Ljósá har tey mála, sandblása, trýstblása og metallisera
• í Fuglafirði har tey hava bedingina
• á Kambsdali har tey hava goymslu, sølu og verkstað
• á Hjalla har tað eisini er goymsla, umframt søla av trukkum, maskinum og øðrum
• í Ølsted í Danmark, har tveir mans arbeiða við keyp og sølu til Føroyar og útlandi

Størstu kundabólkarnir hjá KJ eru Alivinnan og privatir entreprenørar. Hjá KJ skilja tey ímillum privatar og almennar entreprenørar - privatu entreprenørarnir eru ein stórur vinnubólkur men hjá teimum gongur tað øgiliga skjótt upp og niður, ímeðan almennu entreprenørarnir t.d. kommunur og Landsverk eru rímiliga tryggir kundar økonomiskt. Pelagiska vinnan og fiskivinnan annars eru eisini góðir kundar hjá KJ. 
Útflutningur stóð fyri 8% av 2018 tølunum og er tað ein vinna sum KJ vil vaksa um - tað er tó avbjóðandi at halda fokus á hesum tá tað er so nógv at gera í Føroyum.

Viggo Johannesen. Mynd: Erla W. Johannesen

Viggo nevndi nakrar av vørunum sum KJ selur, hann segði at:

• Aliringar er eitt stórt virkisøkið, og hevur KJ framleitt áleið 90% av øllum aliringunum sum eru í Føroyum. Aliringarnir verða framleiddir í tøttum samstarvið við kundarnar. Tað sum skilir aliringarnar hjá KJ við teir hjá kappingarneytunum er, at teir eru gjørdir til eitt øgiliga harðbalt økið - tað ger, teir eisini vælegnaðar at selja uttanlands.
• Tvíkiljur er eitt gott virkisøkið sum tað alla tíðina er gongd í og sum ger at tað ber til at hava eina støðuga framleiðslu alla tíðina - tí har ber til at koyra fleiri fólk á ella at taka fólk av um tað eru onnur arbeiði sum hasta meir.
• Entreprenørvinnan er eisini eitt stórt virkisøkið – KJ selur áleið 100 maskinur árliga: trukkar, gravimaskinur, lyftir og annað. Til hesar vørurnar leggja tey seg eftir at kunna servisera útgerðina, við at hava eina goymslu av eykalutum og fólk sum hava útbúgving og førleikar at arbeiða uppá maskinurnar.
• Sýn og góðkenningar fyri Arbeiðseftirlitið og Skipaeftirlitið er eisini eitt rímiliga stórt virkisøkið við 6-7 starvsfólkum. Tað sum verður sýna kann m.a. vera davidar, loggbátar, bjargingarútgerð, kranar, lyftir og annað.
• Søla av motorum og generatorum m.a. til SEV og eisini til alivinnuna í samstarvið við JT.
• Hydraulisk og elektrisk spøl til skip. Tað er ikki so nógv bygging av nýggjum skipum í løtuni í Føroyum, men tað vænta tey hjá KJ fer at broytast. Viggo nevndi at KJ hevur latið allan tann elektriska spælpakkan sum verður í Havrannsóknarskipinum.

Eins og hjá Vónini so leggja tey hjá KJ stóran dent á at framleiða dygdargóðar vørur! Prísurin er ikki altíð kappingarførur við aðrar líknandi vørur, men um bæði prísur og góðska verða tikin við, so eru tey á KJ avgjørt kappingarfør við útlandið.

Tað sum KJ útflytir er fyri tað mesta aliútgerð, men teir selja eisini deilir og tænastur av ymiskum slagi, vørur sum maskinmeistarar á skipum hava brúk fyri. Viggo segði til seinast at tey hjá KJ hava eitt sera gott samstarv við JT electric og Vónina um marknaðarføring av aliútgerð uttanlands. Saman hava fyritøkurnar eitt sølutoymi við einum stórum marknaði sum tær deila við hvørja aðra – hetta gevur stórar møguleikar til allar tríggjar fyritøkurnar. Fyritøkurnar bjóða eina heildarloysn sum er einføld, sterk og støðug - ella sum fyritøkurnar siga í teirra felags lýsingarátakið: ”Our common Philosophy – Simplicity, Strength, Stability”.

JT Electric, vøkstur við fokus 

Kristian Andreasen, søluleiðari, tosaði í sínum fyrilestri um, hvussu JT síðstu árini hevur lagt nýggja strategi fyri virksemið hjá felagnum og hvørjar vørur felagið fokuserar uppá í dag.

Kristian Andreasen. Mynd: Erla W. Johannesen

Kristian byrjaði við at siga, at evnið sum hann fór at tosa út frá var: ”Vøkstur við fokus”, tí tað er ein partur av vakstrarætlanini hjá JT electric - ein strategi við sjey punktum sum skulu fremjast – punktini eru:

• FINNA ÚTAV, styrkir og veikleikar í felagnum
• ÆTLAN, gera ætlan fyri hvat fokuserast skal uppá í framtíðini
• VISIÓN, inneftir í felagnum – hvat stendur felagið fyri? Hvat er drívmegin?
• FÓLKIÐ, finna fólk sum passa til uppgávurnar, samanseta eitt gott toymið
• FREMJAN, umráðandi at starvsfólk fáa heimild og albogarúm at fremja ætlanina
• SAMSKIPAN, umráðandi at allar deildir tosa saman og samstarva
• TØLINI, gjøgnumskygni tá tað kemur til sølutøl, vinning og cashflow

JT byrjaði sína tilgongd í 2014, tá tey settu spurningarnar hvat ger JT? Hvar eru vit sterk? Og hvar eru vit minni sterk? Sambært Kristiani sleptu tey nøkrum virkisøkjum tá ið 2014, men komu ikki orduliga á mál við visiónini. Í 2017 bleiv visiónin endurskoða eftir áheitan frá nevnd og eigarum. Tá bleiv endaliga farið frá at veita nógvar ymiskar tænastur, so sum elarbeiði til virkir, elarbeiði til húsarhald og útkall til skip, til bert at arbeiða innan alivinnuna - ella tvs. at í 2014 fylti alivinnan 42% av umsetninginum, men í 2017 fylti hon 62% og í 2018 fylti alivinnan 80%. Nakrar fáar uppgávur verða framhaldandi loystar fyri fyritøkur í nærumhvørvinum og til elkervið hjá Fuglafjarðar kommunu, og er ætlanin at halda fram við tí.

Sum liður í arbeiðinum at fyrireika JT til framtíðina bleiv starvsfólkahópurin øktur: ein sterk menningardeild bleiv samansett við einum góðum leiðara, ein søludeild bleiv sett á stovn og fólk blivu sett til at skipa innkeyp og framleiðslu. Dentur bleiv lagdur á at vísa starvsfólkunum álit og geva teimum fríar teymar at útinna tey arbeiði sum tey vóru sett at gera. Dentur bleiv eisini lagdur á at samstarva millum ymisku deildirnar í felagnum – hetta metti Kristian vera sera umráðandi fyri at økja um dynamikkin á arbeiðsplássinum.

1. januar 2018 byrjaðu tey at arbeiða eftir nýggju strategiini og tað var eitt sindur ræðandi, segði Kristian, tí fyrsta ársfjórðing gekk sølan beint niðureftir. Tá var umráðandi at tora at halda fast og ikki bakka, og hevur tað víst seg at geva úrslit - tí síðsta árið hevur vøksturin verið stórur og sølutølini blíva við at fara uppeftir - og 2018 var besta árið hjá JT nakrantíð.

Nógv hava verið ivasom um avgerðina hjá JT um bert at hava eitt bein at standa á, men sum Kristian segði, so er tað eisini ein spurningur um hvat fyri bein tað er – og vísir tað seg at rigga sera væl at menna vørur saman við føroysku alifyritøkunum - Kristian segði at føroysku alifyritøkurnar eru heimsins bestu alifyritøkur og at málið hjá JT er at blíva heimsins best innanfyri teirra økið.  

Eins og Vónin og KJ fer JT at leggja seg eftir at selja meir uttanlands, og fyrsta hálvár í ár er sølan vaksin nógv samanborið við fyrsta hálvár í 2018, so tey eru væl á veg.

Kristian endaði við at vísa hvørjar vørur JT selur. Týdningarmiklastu vørurnar eru fóðurflakin og ein fóðurskipan sum fóðra fiskin – tað eru ikki nógvar fyritøkur sum kunna útvega slíka útgerð. Flakarnir passa væl til veðurlagið í Føroyum og eru tí eisini væl egnaðir at selja í Noregi, Skotlandi og aðrastaðni. Aðrar vørur sum JT hevur ment og framhaldandi mennir, sum allar eru vælegnaðar til bæði føroyska og útlendska marknaðin, eru:

• OceanSensor, sum mátar ilt og hita í sjónum
• OceanCamera, sum er ein kameraskipan sum er undir vatni og sum hyggur eftir hvussu fiskurin etur
• OceanLite, sum er undirsjóvarljós ið m.a. verða brúkt á aliringum – nærum allir alarar í Føroyum brúka hesi ljós. JT er eisini við at menna eitt led ljós sum serliga skal rættast móti útlendska marknaðinum
• OceanCable, sum eru heimsins bestu káplar sambært Kristiani, og verður arbeitt við at koyra fibur ígjøgnum káplar so at teir kunna brúkast í tráðleysum netverkið

Samanumtikið eitt sera gott og áhugavert vinnuting.

Fyritøkur í Eysturoynni eru vælkomnir at melda seg sum lim í Eysturoyar Vinnulívsfelag við at senda teldupost til evf@evf.fo.