Á skránni vóru tveir fyrilestrar, Eirikur á Húsamørk greiddi frá um virksemið hjá FMP og Bárður Háskor, greiddi frá um vitanarfyritøkuna FarPay, sum hann og fýra aðrir stovnaðu í 2014.

Virksemið hjá FMP - nú og framyvir

Eirikur byrjaði við at bjóða vælkomin og vónaði hann at vit toldu luktin á virkinum, hann segði at tað luktaði ræst, men tað skal tað eisini gera, tí turkaðu fiskahøvdini og ryggirnir, sum tey selja til matna, er eitt gott ræst produkt.

FMP byrjaði sítt virksemi í 2001 við teirri hugsjón at gagnnýta størri part av fiskinum til matna, tí kanningar vístu at einans helvtin at fiskinum, sum kom upp á land í Føroyum, fór til mannaføði. Í dag keypir virkið allan avskurð, øll høvd, allar ryggir, allan fisk faktisk sum ikki er feitur, frá føroysku flakavirkjunum. Við at turkað rávøruna og senda hana á afrikanska marknaðin, og ikki koyra hana til burturkast, so verður vøran virðisøkt fýra ferðir. FMP var upprunaliga bygt til at taka ímóti 6.000 tonsum av rávøru um árið, men virkið er nógv útbygt síðan tá, og hevur nú eina framleiðslu sum liggur báðumegin við 15.000 tonsum av rávøru um árið.

Nógvir limir møttir til vinnutingið. Mynd: Erla W. Johannesen

Eirikur vísti á, at tey nýggju frystilíniskipini blaka høvdini í havið, so tí er tann rávøran minkandi hjá teimum, og er ætlanin at bøta upp fyri tí við at fara at turka meira svartkjaft, tí tað er ein vøra sum vit hava rundanum Føroyar í størri nøgdum. Væl av svartkjafti hevur fyrr verið turkaður á virkinum, tá bleiv russiskur svartkjaftur keyptur, men nú er ætlanin at tey á FMP sjálvi skulu skera svartkjaftin, taka høvd og innvølin burturúr og síðan turka hann. Hetta fer at tryggja støðugt arbeiði á virkinum.

Fyrr hevur lýsið verið framleitt hjá FMP og nú er ein minnið lýsiverksmiðja aftur sett upp á virkinum, ein sum klárar at gagnnýta tað lýsið sum er í tí ráðvøru sum virkið framleiðir.

Høvuðsmarknaðurin hjá FMP er Nigeria, har meginparturin av vøruni fer, men sambært Eiriki so hava tey eisini framleitt djóramat øll árini til nakrar kundar í Sveis, Turkalandi og í Amerika. Pet-food marknaðurin er sera áhugaverdur sambært Eiriki, tí at tað fæst sera góður prísur fyri djóramatin, til tíðir betri prísur enn fyri matin sum er framleiddur til mannaføði. Av tí at prísurin er so góður fyri hesa vøru, kundi tað verið áhugavert at haft sítt egna handilsmerkið at sett á hillarnar, men tað er nærum ógjørligt, segði Eirikur, tí eru tey bert undirveitarar hjá teimum stóru handilsketunum. Tað krevst nógv skjalfesting at framleiða matvørur bæði til djóra- og til mannaføði, tí hevur virkið bæði ISO22000 og MSC góðkenningarnar.

Tað kann virka løgið í okkara verð at tey í Nigeria vilja hava fatur á røstum, turkaðum fiski í heita veðrinum sum tey hava. Eirikur segði at hetta stavar heilt frá tí tíðini tá ið slavir blivu førdar millum lond, tá var turrur fiskur altíð á proviant listanum, fyri at halda slavunum á lívið, tí tá eins og nú vistu tey at turri fiskurin inniheldur nógv protein, sum er sera gott fyri fólk. Somuleiðis er turkaður fiskur ein ógvuliga støðug vøra, sum ber til at senda um allan heimin, uttan at hon spillist.

Turkaðir fiskaryggir. Mynd: Erla W. Johannesen

FMP framleiðir eitt sindur av turrum fiski, men tað verður ikki gjørt so nógv við hetta. Vit sum vóru til vinnutingið, fingu loyvi at royna turra fiskin og smakkaði hann sera væl.

Eitt av málunum hjá FMP er at orkan, ið tey brúka, skal dálka minst møguligt, tí hava tey lagt ein leidning frá IRF og brúka fjarhita frá teimum. Avtalan um fjarhitan lønar seg bæði fyri FMP og fyri IRF, tí um FMP ikki hevði keypt hitan frá IRF so høvdu tey skula brúkt orku til at køla ketlarnar niður. Fjarhitin nøktar tó ikki allan tørvin hjá FMP og hava tey tí gjørt íløgur í 3 ketlar, 2 heittvatnsketlar og 1 dampketil, í alt 14 MWh. Sum er meir enn báðar brennistøðirnar í Føroyum høvdu kunna latið tilsamans.

FarPay og framtíðar gjaldingar

Í samband við at vit í Eysturoyar Vinnulívsfelag hava valt at seta fokus á alternativar vinnugreinar bóðu vit Bárð Háskor, ein av viðstovnarunum av FarPay, um at halda fyrilestur um fyritøkuna, sum hann og tríggir aðrir stovnaðu í 2014. FarPay er ein vitanarfyritøka, har arbeitt verður við KT, upplýsingartilfarið og dáta. Yvirskipað arbeiðir FarPay við at hjálpa fyritøkum við at fakturera og at fáa pengarnar inn.

Málið hjá FarPay er at tað skal vera lætt at gjalda rokningar og handfer FarPay skipanin alla brúkaraupplivingina, frá tí at ein fakturi verður bókaður í eini bókhaldsskipan sum Navision, Economic ella líknandi, til peningurin stendur á konto hjá fyritøkuni sum eigur fakturan. FarPay skipanin er ikki sjálv ein gjaldsloysn, eins og Apple Pay og Google Pay eru tað, men FarPay handfer allar dáturnar, sum fara ígjøgnum bankaskipanina og beinleiðis til virkið, og ger harvið at tað kennist lætt hjá kundunum at gjalda. FarPay vil vera tænastuveitari hjá øllum gjaldsloysnum á marknaðinum, soleiðis at hvørja ferð ein nýggj skipan kemur á marknaðin so ger FarPay tað lætt fyri kundan at gjalda við skipanini.

Síðstu árini eru hendar sera nógvar broytingar innanfyri bankaverðina, serliga innanfyri gjaldsverðina við t.d. Apple Pay, Google Pay og í Danmark við Mobilepay, og sambært Bárði so kemur tað at henda nógv, nógv meira tey komandi árini. Tí muga bankarnir skunda sær at fylgja við tí sum hendir, sjálvt um tað ikki er so lætt hjá teimum altíð, av tí at teir eru undirlagdir eina rúgvu av lóggávum, sum ger tað tungt at nútíðargera teirra skipan.

Í 2019 bleiv FarPay kosið sum Ársins Íverksetari og gongur tað væl hjá fyritøkuni, hóast hon enn er við at byggja umsetningin upp soleiðis at svørt tøl verða á botnlinjuni. FarPay hevur 700 kundar, meginparturin av teimum eru í Danmark og allir kundarnir eru vinnukundar tvs. fyritøkur og almennir stovnar. FarPay skipanin sendir áleið 7 mió. fakturar um árið við einum virði á 11. mia. dkk. fyri sínar kundar, so tí er sera umráðandi at hava eina góða støðuga skipan við einari høgari uppitíð. Og tað hevur FarPay, av tí at tey brúka nýggjastu tøknina frá Microsoft, har alt liggur í Cloud ymsastaðni runt í heiminum, soleiðis at um ein servari fer niður so er altíð ein annar klárur at handfara teirra dáta.

Bárður á veg at hyggja eftir virkinum hjá FMP. Mynd: Erla W. Johannesen

Marknaðurin hjá FarPay er í løtuni Føroyar, Danmark og Grønland. FarPay hevur í dag eitt sera breitt úrval av kundum, men byrjaði í smáum í Føroyum, tí her hevði manningin góðar relatiónir og eisini eina vitan sum var umráðandi, fyri at skapa álit, tá ið kundarnir skuldu lata teimum eitt faktureringsgrundarlag fyri fleiri milliónir upp í hendi. Tá ið felagið hevði fingið prógva, í Føroyum, at skipanin hjá teimum virkaði, so fóru teir beinleiðis til Danmarkar, men máttu aftur tá líkasum byrja av nýggjum við heilt smáum kundum, sum teir einki tjentu uppá. Fyri at tjena pengar má FarPay hava nógvar kundar, bæði smá-, miðal- og stórar vinnukundar. Sum dømi uppá kundar nevndi Bárður m.a.: Ewii, sum er eitt felag ið veitir el og ljóstrevjutøkni, Ewii hevur áleið 200.000 kundar og handfer FarPay tí áleið 200.000 rokningar fyri teir hvønn mánaða. Fibia.dk er eisini eitt av teimum stóru feløgunum í Danmark, eins og Berlingske Media. Í Føroyum nevndi hann kundar sum Nema, Magn og Borg. Bárður segði at næsta stig hjá FarPay verður skandinaviski marknaðurin, tí hann líkist nógv føroyska og danska marknaðinum. Týskland og England eru eisini tveir stórir marknaðir við menningarmøguleikum. Seinni einaferð er ætlanin at fáa FarPay skipanina út í øllum Europa og síðan øllum Heiminum.

Høvuðssæti hjá FarPay er í Føroyum, somuleiðis er menningin, supportin og alt tað umsitingarliga í Føroyum. FarPay hevur eitt dótturfelag í Danmark og ætlar at hava dótturfelag í øllum teimum londum har tey framyvir fara at arbeiða. Men dentur verður lagdur á at felagið er eitt føroyskt felag sum arbeiðir í øðrum londum og vísir tað seg at rigga væl, tí føroyingar eru sera væl lýddir í t.d. Danmark og Grønlandi.

Bárður endaði við at tosa um fígging, og segði hann at tað skal ein øgilig fígging til, áðrenn tað ber til at tjena pengar uppá eina vøru sum FarPay skipanina. FarPay manningin hevði eina eginfígging tá ið teir byrjaðu, og arbeiddu teir allir uttan løn fyrsta hálva árið, meðan teir mentu skipanina og fingu hana at koyra við nøkrum heilt fáum kundum. Hetta var fyri at prógva, at skipanin virkaði, og kundu teir tí fáa meira pening fyri partabrøvini í felagnum tá ið farið var eftir íleggjarum, tvs. at teir kundu fáa meir pening og frágeva minnið ognarskap. FarPay fekk Framtak at leggja í felagið og fingu um somu tíð lán frá Vækstfonden í Danmark. Sambært Bárði so manglar stórur váðafúsur kapitalur í Føroyum, og ger hetta at nógvar føroyskar fyritøkur verða stovnaðar í Danmark heldur enn í Føroyum. Í hesum sambandi nevndi hann Vivino hjá Heina Zachariassen sum er ein donsk fyritøka. Hóast hetta so roynir FarPay manningin at halda fast í at FarPay er ein føroysk fyritøka sum vil virka í Føroyum, men hugt verður allatíð eftir møguleikum fyri at vaksa fyritøkuna enn størri uttanfyri Føroyar.